TP.HCM TRƯỚC BƯỚC NGOẶT TRỞ THÀNH SIÊU ĐÔ THỊ TOÀN CẦU
Lê Thoa thực hiện
(Chap)- TP.HCM sẽ sớm trở thành một siêu đô thị toàn cầu nếu tận dụng tốt cơ chế đặc thù, phát huy tinh thần đột phá của bộ tứ Nghị quyết trụ cột.
Nhiệm kỳ 2025-2030 là giai đoạn quyết định vị thế và diện mạo của TP.HCMtrong kỷ nguyên phát triển mới.
Dự thảo báo cáo chính trị của Đảng bộ UBND TP.HCM đặt mục tiêu xây dựng TP.HCM trở thành trung tâm kinh tế, tài chính, công nghệ và dịch vụ lớn hàng đầu khu vực Đông Nam Á và Châu Á, trở thành một đầu mối lớn về giao thông và logistics, đạt các tiêu chuẩn quốc tế về đô thị thông minh, hiện đại, bền vững.
PGS. TS Đỗ Phú Trần Tình, Viện trưởng Viện Phát triển chính sách Đại học Quốc gia TP.HCM trực thuộc Trường ĐH Kinh tế - Luật, nhìn nhận mục tiêu nêu trên chính là nền tảng TP.HCM xây dựng một siêu đô thị trong tương lai.
Phóng viên: TP.HCM hướng đến một siêu đô thị mang tầm vóc quốc tế trong nhiệm kỳ tới. Hình hài của siêu đô thị sẽ ra sao, thưa ông?
+ PGS.TS Đỗ Phú Trần Tình: Theo thông lệ quốc tế, một siêu đô thị không chỉ được xác định bởi dân số hay GDP lớn, mà còn bởi vai trò điều phối vùng, khả năng thu hút vốn, công nghệ và sáng tạo. Với diện tích khoảng 6.770 km², dân số hơn 14 triệu người và GRDP hơn 2,7 triệu tỉ đồng (chiếm gần 25% GDP cả nước) sau sáp nhập với Bình Dương và Bà Rịa–Vũng Tàu, TP.HCM đã hội đủ điều kiện để định hình như một siêu đô thị đa cực.Vì thế, TP.HCM trong giai đoạn tới sẽ phát triển theo mô hình siêu đô thị “đa cực - đa trung tâm - siêu kết nối”.
Trong đó, đa cực là cấu trúc không gian gồm nhiều “cực chức năng” liên kết chặt chẽ bằng hạ tầng hiện đại trên nền tảng số thống nhất. Còn đa trung tâm nghĩa là trong mỗi cực đều có trung tâm chuyên môn sâu.
Với TP.HCM sau khi mở rộng không gian phát triển mới thì khu vực TP Thủ Đức cũ sẽ là trung tâm nghiên cứu khoa học và đổi mới sáng tạo; khu vực trung trung tâm TP.HCM cũ và khu vực Nam Sài Gòn là dịch vụ chất lượng cao tiêu chuẩn quốc tế; khu vực phía Tây Bắc TP.HCM cũ và tỉnh Bình Dương cũ là trung tâm công nghiệp công nghệ cao gắn với các lĩnh vực mới như bán dẫn, trí tuệ nhân tạo; còn tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu cũ là trung tâm năng lượng bền vững quốc gia.
Còn siêu kết nối là kết cấu hạ tầng “ba lớp” gồm: kết nối vật lý (đường sắt đô thị, vành đai, cao tốc, cảng - sân bay…), kết nối số (dữ liệu mở, điện toán đám mây, trung tâm dữ liệu, 5G/6G, thành phố số, đô thị thông minh…)và kết nối thể chế (cơ chế đặc thù, điều phối vùng, thủ tục một cửa số hóa…).
Phóng viên: Để để xây dựng TP.HCM thành siêu đô thị tầm cỡ quốc tế trong kỷ nguyên mới, TP.HCM cần đột phá vào những nội dung gì, thưa ông?
+ PGS.TS Đỗ Phú Trần Tình: Có rất nhiều việc chúng ta phải làm mà trước hết là phải đột phá về kết cấu hạ tầng và không gian phát triển theo mô hình TOD(phát triển định hướng giao thông công cộng). TP.HCM phải xác định đây là chiến lược chínhtrong giai đoạn mới hiện nay, phù hợp quy hoạch đô thị hiện đại, kết hợp quy hoạch sử dụng đất và giao thông công cộng nhằm tối ưu hóa việc sử dụng không gian đô thị xung quanh các trục giao thông công cộng (như metro, BRT, đường sắt đô thị),thúc đẩy phát triển bền vững,giảm ùn tắc, ô nhiễm và chi phí hạ tầng đô thị.
TP.HCM cần cơ chế thu hồi một phần giá trị tăng thêm từ đất quanh ga để tài trợ tuyến metro, kết hợp nhà ở xã hội TOD để cân bằng tiếp cận. Đồng thời kết nối hiệu quả giữa sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất với sân bay quốc tế Long Thành; phát triển đồng bộ hệ thống đường sắt đô thị, đường sắt liên vùng và logistics thông minh nhằm tăng cường liên kết giữa các cực đô thị, khu công nghiệp và cảng biển.
Đồng thời, phải đột phá về cơ chế chính sách phù hợp và xứng tầm đối với sự phát triển của một siêu đô thị. Thời gian qua, việc triển khai Nghị quyết 98/2023 đã bước đầu đã tạo ra một bước ngoặt thể chế đặc biệt quan trọng, tạo khung pháp lý đột phá giúp TP.HCM tháo gỡ các điểm nghẽn về đầu tư công, ngân sách, hạ tầng và phân cấp quản lý trong quá trình phát triển.
Tuy nhiên, trong bối cảnh TP.HCM đang mở rộng không gian phát triển và chuyển mình trở thành một siêu đô thị đa cực – đa trung tâm sau sáp nhập thì các cơ chế hiện tại vẫn chưa đủ và chưa bao trùm hết các nhu cầu vận hành siêu đô thị mới.
Để TP phát triển đúng tầm vóc, cần thiết phải mở rộng Nghị quyết 98 theo hướng thể chế hóa vai trò “chính quyền vùng siêu đô thị” để TP.HCM thực hiện các dự án liên kết vùng, tự chủ điều phối đầu tư công và quy hoạch đa ngành.
Các chính sách thí điểm TOD cũngcần mở rộng ra toàn vùng, không chỉ giới hạn ở các tuyến metro trọng điểm cũng như triển khai các cơ chế tài chính tiên tiến như phát hành trái phiếu đô thị xanh, lập quỹ đầu tư hạ tầng xoay vòng và thu hồi giá trị tăng thêm từ đất đai.
Để tạo môi trường phát triển năng động, TPcần cơ chế đặc biệt để bảo vệ những cá nhân, tổ chức dám nghĩ dám làm, thúc đẩy thử nghiệm chính sách linh hoạt (sandbox), đơn giản hóa quy trình hành chính và áp dụng mạnh mẽ chuyển đổi số trong quản lý đô thị. Đây chính là cơ sở để TP.HCM vươn lên thành siêu đô thị tầm cỡ quốc tế, đóng vai trò trụ cột tăng trưởng quốc gia trong kỷ nguyên mới.
Phóng viên: Ông vừa nhấn mạnh để vai trò của Trung tâm tài chính quốc tế trong việc hướng đến siêu đô thị TP.HCM?
+ PGS.TS Đỗ Phú Trần Tình: Trong bối cảnh TP.HCM mở rộng thành siêu đô thị đa cực sau sáp nhập, việc hình thành Trung tâm tài chính quốc tế sẽ giúp Thành phố kết nối sâu hơn với dòng vốn toàn cầu, thu hút các tổ chức tài chính lớn, phát triển các sản phẩm hiện đại như trái phiếu xanh, quỹ đầu tư hạ tầng, fintech và thị trường phái sinh.
Trung tâm này đồng thời sẽ tạo ra một hệ sinh thái tài chính, công nghệ và pháp lý có tiêu chuẩn cao, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của Thành phố, đóng vai trò then chốt trong việc đưa TP.HCM trở thành một cực tăng trưởng mang tính toàn cầu.
Để hiện thực hóa mục tiêu đó, TP.HCM cần sớm cụ thể hóa Nghị quyết 66 về cải cách tư pháp, hướng tới xây dựng một cơ chế giải quyết tranh chấp thương mại và tài chính minh bạch, hiệu quả, thân thiện với nhà đầu tư. Cùng với đó, thúc đẩy phát triển mạnh mẽ các hoạt động trọng tài, hòa giải quốc tế, thí điểm các tòa án chuyên trách về thương mại và tài chính với quy trình xét xử điện tử song ngữ Anh - Việt.
Các cơ chế công nhận và thi hành phán quyết trọng tài cần được chuẩn hóa, đồng thời áp dụng nghiêm ngặt các chuẩn mực quốc tế về phòng chống rửa tiền, xác minh khách hàng, bảo vệ quyền tài sản và xử lý tài sản bảo đảm.
Bên cạnh hệ thống pháp lý, TP.HCM cần phát triển các thị trường tài chính đa dạng, ngoài các sản phẩm truyền thống còn cần mở rộng sang thị trường vốn hạ tầng như trái phiếu dự án, quỹ đầu tư bất động sản hạ tầng, cũng như các công cụ tài chính xanh như trái phiếu xanh, trái phiếu chuyển đổi và quỹ tín thác carbon.
Về công nghệ và nguồn nhân lực, TP.HCM cần đầu tư phát triển các trung tâm dữ liệu quốc tế, xây dựng nền tảng định danh số và chữ ký số có thể sử dụng xuyên biên giới. Các “phòng thí nghiệm sandbox” cần được thành lập để thử nghiệm các mô hình mới trong lĩnh vực fintech, regtech và suptech.
Không gian thể chế đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong quá trình này, khi Trung tâm tài chính quốc tế cần được xác định là một khu chức năng đặc thù trong siêu đô thị đa cực, được hưởng các cơ chế phân cấp và ủy quyền tối đa theo Nghị quyết 98 của Quốc hội.
TP.HCM phải triển khai mạnh mẽ mô hình một cửa số hóa toàn diện, hướng đến việc 100% thủ tục hành chính được thực hiện qua nền tảng số; áp dụng mô hình cửa sổ điều tiết linh hoạt để kịp thời xử lý, cấp phép cho các sản phẩm tài chính mới, đảm bảo yêu cầu quản lý rủi ro hiệu quả và phù hợp với xu thế phát triển đô thị thông minh, hội nhập toàn cầu.
Tôi cho rằng tập trung triển khai đồng bộ những nội dung này sẽ là nền tảng quan trọng để TP.HCM xây dựng thành công Trung tâm tài chính quốc tế, từ đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ và nâng cao vị thế cạnh tranh quốc tế của Thành phố trong thời đại mới.
Phóng viên: Và đây cũng là lúc chúng ta cần tái kiến trúc không gian phát triển theo tư duy đa cực - tích hợp - siêu kết nối, huy động mọi nguồn lực đầu tư xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng TP phát triển?
+ PGS.TS Đỗ Phú Trần Tình: Như tôi đã đề cập, để đầu tư xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ và siêu kết nối, TP.HCM cần huy động hiệu quả mọi nguồn lực, trong đó khu vực tư nhân đóng vai trò đặc biệt quan trọng.
Một điểm tích cực là Nghị quyết 68 đã yêu cầu bảo đảm sự bình đẳng giữa các thành phần kinh tế trong việc tiếp cận và sử dụng các nguồn lực như vốn, đất đai, tài nguyên, nhân lực… Khu vực tư nhân nay được tạo điều kiện tham gia vào đấu thầu các dự án, kể cả trong các lĩnh vực y tế, giáo dục, kết cấu hạ tầng và dịch vụ công.
Nhà nước cam kết tiếp tục gỡ bỏ rào cản thị trường, cải cách thủ tục gia nhập và rút lui để tạo môi trường kinh doanh minh bạch, thông thoáng, giảm tối đa chi phí tuân thủ pháp luật cho doanh nghiệp.
Chính phủ cũng nhiều lần khẳng định vai trò của khu vực tư nhân trong thực hiện các đại dự án, công trình trọng điểm như hạ tầng hay chuyển đổi số, thể hiện quyết tâm cụ thể hóa Nghị quyết 68 vào thực tiễn. Đồng thời, cần thiết lập cơ chế chia sẻ rủi ro rõ ràng giữa nhà nước và tư nhân để thu hút đầu tư vào các dự án hạ tầng quy mô lớn.
Theo tôi, nếu xây dựng được lòng tin giữa các bên, khu vực tư nhân hoàn toàn có thể đảm trách các dự án lớn. Tuy nhiên, điều kiện tiên quyết là nhà nước phải nhanh chóng thể chế hóa các ưu đãi trong Nghị quyết 68 thành luật và các quy định dưới luật, tạo nền tảng pháp lý rõ ràng.
Bản thân các doanh nghiệp tư nhân Việt Nam cũng cần thay đổi tư duy, dám nghĩ lớn, làm lớn, thượng tôn pháp luật, minh bạch tài chính, đầu tư vào công nghệ số và tự động hóa để tạo giá trị gia tăng bền vững. Giai đoạn đầu có thể áp dụng cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) nhằm khuyến khích đổi mới.
Ngoài ra, doanh nghiệp tư nhân trong nước cần chủ động liên kết với các tập đoàn quốc tế để học hỏi công nghệ, mô hình quản trị, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh và khả năng tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.
Đáng chú ý, TP.HCM cần được trao quyền tự chủ phù hợp với vai trò của một siêu đô thị, đặc biệt trong các dự án liên kết vùng, điều phối đầu tư công và quy hoạch đa ngành. Việc thẩm định và quyết định các dự án chiến lược như cảng trung chuyển, khu logistics hay hành lang công nghiệp – đô thị mới nên được giao trực tiếp cho TP.HCM thay vì phải trình qua các bộ, ngành trung ương như hiện nay.
Phóng viên: Với những lợi thế, tầm nhìn, ông kỳ vọng hình hài của TP.HCM trong thời gian tới sẽ ra sao?
+ PGS.TS Đỗ Phú Trần Tình: Với những lợi thế sẵn có về vị trí địa kinh tế, quy mô dân số, tiềm lực khoa học - công nghệ cùng tầm nhìn phát triển đã được khẳng định trong các nghị quyết quan trọng của Đảng và chính quyền TP.HCM, tôi tin rằng TP sẽ định hình rõ nét hơn là một siêu đô thị đa cực, đa trung tâm và kết nối tốt.
TP không chỉ lớn hơn về quy mô diện tích và dân số sau sáp nhập, mà quan trọng hơn là thông minh hơn trong quản trị, xanh hơn trong phát triển, hiện đại hơn trong hạ tầng và hấp dẫn hơn trong năng lực cạnh tranh toàn cầu.
Hình hài đó sẽ là một đô thị tài chính - công nghệ - dịch vụ hàng đầu khu vực, trung tâm sáng tạo, đổi mới và văn hóa, nơi vừa thu hút nguồn lực quốc tế vừa tạo dựng môi trường sống xanh, sạch và nghĩa tình cho người dân.
Đây là kỳ vọng hoàn toàn khả thi nếu TP.HCM tận dụng tốt cơ chế đặc thù, phát huy tinh thần đột phá của bộ tứ Nghị quyết trụ cột gồm nghị quyết 57, Nghị quyết 59, Nghị quyết 66 và Nghị quyết 68.
Phóng viên: Xin cảm ơn ông.
Chi tiết tại đây: https://plo.vn/sieu-do-thi-tphcm-4-chia-khoa-bien-tiem-nang-thanh-hien-thuc-post867005.html
______________________
📍 Viện Phát triển chính sách ĐHQG-HCM
📞 Số điện thoại: 028 3724 4555 (Số nội bộ 6571)
✉️ Email: idp@uel.edu.vn
🏛 Địa chỉ: Phòng A.807, Trường Đại học Kinh tế - Luật, Số 669 Đỗ Mười, Khu phố 13, Phường Linh Xuân, TP.HCM.